کتاب درباره فئودالیسم ایران قبل از مشروطه (نسخه کامل)

ویژگی های طبیعی و جغرافیایی ایران بارش کم ،نبود رودخانه ی قابل کشتیرانی ،وجود صحرای مرکزی ،وجود رشته کوه سراسری می باشد و این یک دست نبودن جغرافیایی و تنوع طبیعی خود نیز باعث تنوع ساختار اجتماعی می شود. بیشتر روستا ها و قبایل از هم جدا افتاده و از لحاظ اقتصادی مستقل ،خود مختار و خودگردان بودند.خودکفایی محلی باعث ارتباطات ضعیف نیز می شد.جاده های خراب ،فواصل طولانی ،نبود رودخانه های قابل کشتیرانی وجود راهزنها به ضعیف تر شدن ارتباطات کمک می کرد.تکامل نظام ارباب رعیتی در ایران دارای فراز و نشیب بسیاری است. در دوره هخامنشیان از کار بردگان بیشتر از سابق استفاده می‌شد. در نتیجه فتوحات هخامنشیان در سرزمین‌های تکامل یافته تر، بسیاری از اشراف پارسی اراضی بسیاری را بدست آوردند که بوسیله بردگان کشت می‌شدند. در اواخر دوره اشکانیان پویش تبدیل اعضای آزاد جماعتها به رعایای وابسته به ارباب زمین نسبت به گذشته سریعتر گردید. طی قرنهای دوم و چهارم میلادی جماعتها یا توسط اربابان بزرگ تجزیه گشتند، و یا به جماعت های وابسته‌ای که اعضای آن از آزادی کامل برخوردار نبودند، و مورد بهره کشی قرار می‌گرفتند، تبدیل شدند. در دوره ساسانیان جماعتهای خود مختار آزادی خود را از دست دادند، و یا به زمین‌های سلطنتی تبدیل شدند یا از طرف شاهان ساسانی به اشرافی که از پرداخت مالیات معاف بودند، اهداء گردیدند. در نتیجه بسیاری از مالکین کوچک و اعضای جماعتهای آزاد به منظور فرار از ظلم مامورین مالیات و نظامیان یا زمین خود را ترک کردند، و یا زمین خود را در اختیار اربابان قدرتمند گذاشتند و به التجاء آنها در آمدند. این پویش از یک سوی به پیدایش زمینداران بزرگ کمک کرد، و از سوی دیگر مالیات دریافتی دولت را شدیداً کاهش داد. در دوره ایران اسلامی، اشرافیت ایرانی که با کنار زدن اشرافیت عرب توانسته بودند بر جامعه مسلط شوند، به ناگاه با قدرت گیری غلامان ترک و در پی آن ترکمانان و مغولان طی قرون ۷-۴ جایگاه خود را از دست دادند و در نتیجه اشرافیت جدید از سپاهیان ترک به همراه ایرانیانی که نقش دیوان سالاران را به عهده داشتند و نیز نخبگان مذهبی (علما) جایگزین طبقات نظامی، دیوان سالاری و زمیندار دوره قبلی شدند.

ادامه مطلب