کتاب فتحنامه سند معروف به چچ نامه (نسخه کامل)

کتاب حاضر یکی از متون کهن تاریخی منطقه‌ی “سند” است که در خصوص فتح سند به دست مسلمانان و اندکی از تاریخ ما قبل آن در زمره‌ی منابع دست اول به شمار می‌رود. این کتاب در اوایل قرن هفتم هجری قمری به قلم “علی بن حامد‌بن ابی‌بکر الکوفی” بر اساس متن کهن‌تری که به زبان عربی بوده، به فارسی ترجمه و تالیف شده است.
به جز فصل‌های نخستین کتاب که در آن به تاریخ سلسله بدهگان (رایان) و برهمنان (آخرین خاندان‌های حاکم سند قبل از فتوحات مسلمانان) اشاره شده بقیه‌ی مطالب کتاب، شرح جنگ‌ها و لشکرکشی‌های مسمانان به سرزمین‌ سند و نخستین حکمرانان مسلمان در آن نواحی است. کتاب حاضر در سال ۱۹۳۹ م./ ۱۳۵۸ ه. ق در هند تصحیح و چاپ شده است. تصحیح کتاب عمدتا شامل نشان دادن اختلاف نسخه‌ها و نتایج مقابله‌ی نسخه‌هاست. چاپ حاضر به صورت افست از روی چاپ هند صورت گرفته و فاقد مقدمه‌ یا هرگونه توضیحی از سوی ناشر ایرانی است.
چچ‌نامه اولین کتابی است که از تاریخ سند قبل از فتح عرب صحبت می‌کند و دیگر کتب تاریخی در زبان فارسی مانند: تاریخ فرشته، طبقات الکبری تالیف نظام الدین بخشی و مانند آن تابع و پیرو اویند. این کتاب همچنین در ذکر وقایع تاریخی از سایر کتب معتبرتر است و طرف حقیقت و صحت را فرو نمی‌گذارد. تقریبا تمام وقایع فتح سند بر وفق بلاذری و یعقوبی است چرا که اکثر راویان چچ‌نامه همانها هستند که بلاذری بدانها اعتماد کرده است.
به استثنای فصل اولی که به تاریخ سلسله بدهگان (رایان) و برهمنان اختصاص دارد بقیه کتاب به شرح جنگهای عرب پرداخته است. در عین حال چچ‌نامه آئینه ایست که در آن تصویر حالات سیاسی و دینی و اجتماعی آن روزگار منعکس می‌شود، هر چند که مبهم و تیره باشد.
از جمله مباحث کتاب می‌توان به مباحث زیر اشاره کرد: در آن عصر بدهگان و برهمنان در کمال آرامش و وفاق با هم می‌زیستند، زنان طبقه بالای جامعه از پشت پرده و حجاب با مردم اجنبی سخن می‌گفتند و وقتی که شوهران ایشان در حال جان سپردن بودند خود را زنده در آتش می‌انداختند. مردم موهوم پرست بودند و به گفته منجمان اعتماد می‌ورزیدند حتی به واسطه این موهوم پرستی و ایمان باطل، مملکت خود را از دست دادند. اغلب ایشان اهل صناعت و زراعت بودند.عبارات کتاب بسیار ساده و سلیس و بی تکلف است و مصنف هیچ وقت معانی را فدای الفاظ نمی‌کند.

ادامه مطلب