کتاب نقطویان و ترویج ایرانگرایی در هند با تاکید بر دوره اکبر شاه – ۱۵۵۶ تا ۱۶۰۵ (نسخه کامل)

در دوره شاه عبّاس اوّل، دربارهای هند و خصوصاً اکبر، به عنوان یک بدیل دربار صفوی، بسیاری از مهاجران ایرانی و در میان ایشان، نقطویّان را به خود جذب کرده است. ظاهراً استقبال حکومتهای شبه قارّه و خصوصا حکومت اکبر شاه از ناراضیان، دست شاه عبّاس اوّل را در اعمال خشونت زیاد نسبت به طبقه ناراضی بسته باشد. به نظر می‌آید که بسیاری از اصلاحات شاه عبّاس اوّل فقط در رقابت با اکبر شاه و نیز خشک کردن زمینه‌های اجتماعی ظهور ناراضیان و خصوصاً نقطویّان صورت گرفته باشد. شاه عبّاس اوّل برای از بین بردن بعضی از اشخاص ناراضی مانند میرعماد قزوینی و آقا خضرا به شیوه تروریزم مخفی دولتی دست یازیده تا بتواند از تبعّات این عمل که مهاجرت هر چه بیشتر اشخاص کارآمد به کشور هند بوده در امان بماند. احتمالاً شاه عبّاس در بسیاری از امور از اکبر تقلید کرده که دستور تراشیدن ریش به رعایا یکی از این موارد است.
از یک دیدگاه کلّی حرکت نقطویّه یک حرکت شعوبی‌گرایانه بوده که برغم وجود بعضی از تناقضات در ایدئولوژی ان، درصدد امحای سلطه فرهنگی اعراب بر ایران بوده است. این حرکت که توسّط محمود پسیخانی شکل گرفته، در طیّ زمان توسّط دیگران حمایت و راهبری شده و نکات ضدّ عرب و ایرانی‌گرایانه آن تقویت شده است و برغم این گرایش که در دربار اکبر به خوبی نمود پیدا کرده، اقوام دیگر نیز نظیر ترکان نیز در آن جذب شده‌اند و به این حرکت ویژگی فراقوام‌گرایانه بخشیده‌اند.
نقطویان و ناراضیان در دربارهای هند و خصوصاً دربار اکبر شاه، منشا تغییرات گسترده‌ای شدند. به نظر می‌آید که در میان این افراد صبغه شعوبی گرایانه پر رنگ بوده باشد. اینان به رشد و تعمیق زبان فارسی در هند کمک زیادی کردند و بسیاری از کتابها را از زبانهای دیگر به زبان فارسی ترجمه نمودند و یک موج فرهنگی در گسترش ادبیّات فارسی به راه انداختند.

ادامه مطلب