کتاب سقراط مجروح (نسخه کامل)

برتولت برشت در داستان سقراطِ مجروح ديدگاه و نظر هميشگى اش را دنبال مىكند: جنگ چيزى جز نوعى كسب و كار در خدمت مصالح عدّهاى خاص نيست. قهرمان بودن هم شغلى است مانند همه مشاغل ديگر ـ نجاّر، پينه دوز، قابله، نانوا، رياضيدان ـ كه چون براى خدمات آنها تقاضا وجود دارد لاجرم عرضهاى نيز در كار خواهد بود. به نظر برشت، پيروزى در ميدان نبرد به همان اندازه به شجاعت فرد بستگى دارد كه به تأثير عواملى از قبيل جويدن پياز در افزايشِ دلاورىاش. اما آنچه در نهايت تعيين مىكند چه كسى تاج قهرمانى بر سر مىگذارد، هم بخت و تصادف، و هم اين واقعيت است كه افراد در رقابت براى پيشىگرفتن از ديگران گاه ناچارند براى از ميدان به دركردن رقيبان خطرناك، به قهرمان شدن بى ربطترين آدم رضايت بدهند.
داستان در چندين سطح و لايه روايت مىشود: در سطح روانشناسى اجتماعى (كسب و كارِ پرورش قهرمان)، جامعه شناسى (فرمانده، زير فشار افكار عمومى، حاضر است به پينه دوزِ فيلسوف تاج گل بدهد تا خودش زخم زبان نشنود و جماعت بگذارند رياستش را بكند)، و روانشناسى فردى (سقراط دست به تلاشى ناموفق براى فريب خويش مىزند، اما سرانجام درمى يابد كه زيانهاى حتمى اين كار بيش از عوايد احتمالى آن است: خوارشدن در چشم همسر بدخو اما خوشدل، در برابر چند دقيقه غريو تحسين مردم خوشخو اما بددل). سقراط را علم و فلسفه از افتادن در دام تزوير و ريا نجات نمى دهد؛ رودربايستى در برابر همسرش، و اين نگرانى كه از اين پس ناچار شود مدام نقش بازى كند و دستكم دو شخصيت داشته باشد، نجاتش مى دهد.

ادامه مطلب